اعتبار اقرار در امور کیفری
اعتبار اقرار در امور کیفری
نویسنده: بهمن کشاورز
روزنامه اعتماد - شماره 2055 - 26/6/88
قضیه «اقرار» و آثار آن موضوع روز است. پرسش هایی مانند «اقرار» چیست و افراد چه چیزی باید بگویند تا بگوییم «اقرار کرده اند»؟ و این سخنان را چگونه و کجا باید بگویند تا بتوان به استناد آنها محکوم شان کرد؟ و آیا همیشه و در همه موارد «اقرار» به تنهایی برای محکوم کردن کسی که اقرار کرده کافی است یا نه؟ دیگر سوالاتی نیستند که فقط برای اهل فن، قضات، وکلاو حقوقدانان مطرح باشند. پخش تلویزیونی محاکمات توجه همه مردم را به این مسائل جلب کرده است. اینکه این اقدام - یعنی پخش تلویزیونی محاکمه اشخاصی که نه تنها حکم قطعی علیه ایشان وجود ندارد بلکه اصلاً حکمی درباره ایشان صادر نشده- با توجه به تبصره اصلاحی ماده 188 قانون آیین دادرسی کیفری کار درستی است یا نه و وقتی افشای نام متهمان در رسانه ها مجازات افترا را داشته باشد، پخش تلویزیونی تصویر و اسم و رسم شان چه حکمی خواهد داشت، مطلبی است که احتمالاً کسانی که ترتیب این کار را داده اند به آن اندیشیده اند. اما به هرحال این اقدام - صرف نظر از خدشه یی که به حقوق متهمان وارد می کند (که البته این خدشه قابل صرف نظر کردن نیست)- از جهت روشن کردن ذهن مردم و آشنا کردن شان با حقوق کیفری و مسائلی که در آن مطرح است و مآلاً آشنا کردن شان با حقوقی که خود دارند، مفید و موثر است به شرطی که اصول آیین دادرسی کیفری دقیقاً رعایت شود و وکلای مدافع به طور جدی و بی محابا، به دفاع از موکلان خود بپردازند. اینکه برنامه های در حال پخش این اوصاف را دارند یا نه، چیزی است که صاحب نظران از یک سو و بینندگان از سوی دیگر در مورد آن قضاوت کرده اند و خواهند کرد و فعلاً موضوع بحث ما نیست.
اقرار یعنی چه?
چیزهایی که ما می گوییم دو گونه هستند: یا کردن یا نکردن کاری را می خواهیم، مثل: «درس بخوان»، «شجاع باش»، «تقلب نکن». گفته می شود اینها «انشا» است یا «جنبه انشایی دارد». معنی این گفته این است که گوینده آنچه را می گوید واقعاً می خواهد و احتمال راست یا دروغ بودن در آنچه می گوید وجود ندارد. حالت دیگر این است که از واقعه یی یا حالتی خبر می دهیم. مثل: «فلانی مرد خوبی است»، «امروز کسل هستم»، «قانون مدنی اصلاح شد» و مانند اینها. گفته می شود اینها «خبر» است یا «جنبه خبری دارد» و می تواند راست باشد یا دروغ. از این رو گفته اند «خبر چیزی است که احتمال صدق یا کذب در آن وجود داشته باشد.» در تعریف «اقرار» ماده 1259 قانون مدنی گوید: «اقرار عبارت از اخبار به حقی است برای غیر بر ضرر خود.» و ماده 1275 همان قانون گوید: «هر کس اقرار به حقی برای غیر کند ملزم به اقرار خود خواهد بود.» و در ماده 1277 قانون مذکور آمده است: «انکار بعد از اقرار مسموع نیست لیکن اگر مقر (اقرارکننده) ادعا کند اقرار او فاسد یا مبنی بر اشتباه یا غلط بوده شنیده می شود و همچنین است در صورتی که برای اقرار خود عذری ذکر کند...». در ماده 1278 قانون مدنی می خوانیم: «اقرار هر کس فقط نسبت به خود آن شخص و قائم مقام او نافذ است و در حق دیگری نافذ نیست...» نکته بسیار مهم و قابل توجه این است که اقرار می تواند در امور مدنی (یا حقوقی) باشد یا در امور کیفری (یا جزایی). مورد اول مربوط است به تعهدات و معاملات و قراردادها و مانند اینها. مثل اینکه حسن اقرار کند پنج میلیون تومان به تقی بدهکار است یا اقرار کند به ساخت و تحویل فلان دستگاه به او متعهد بوده است یا منصور اقرار کند هوشنگ فرزند اوست و امثال اینها. مورد دوم حالتی است که کسی به ارتکاب جرمی اقرار می کند. مثلاً فردی اقرار می کند کسی را کشته یا اتومبیلی را دزدیده یا سندی را جعل کرده یا برای براندازی حکومت توطئه کرده است. اقرار در امور مدنی با اقرار در مسائل کیفری تفاوت های جدی دارد که کمتر به آن توجه می شود و این باعث پیشداوری ها و اشتباهات بسیار می شود و هدف اصلی ما در این نوشته پرداختن به این موضوع است.
تجزیه و تحلیل تعریف اقرار
1- «اخبار» (به
