/اجلاس حقوق زنان در فرآیند عدالت قضایی/
محقق داماد:
قبل از شیخ طوسی در فقه شیعه شرط ذکوریت در قضاوت مطرح نبود
خبرگزاری دانشجویان ایران - تهران
عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی با بیان اینکه در فقه شیعه قبل از شیخ طوسی شرط ذکوریت در قضاوت مطرح نبود و شیخ مفید هم اصلا نامی از این شرط در بیان شرایط قضات نمی‌برد، گفت: تعبیر شیخ مفید این است که کسی که منصب قضا را بر عهده می‌گیرد باید خردمند و دارای آگاهی کامل به کتاب خدا و ناسخ و منسوخ باشد و تصریح می‌کند که زنی که چنین شرایطی را داشته باشد هیچ معذوری وجود ندارد که به قضاوت بپردازد.
به گزارش خبرنگار حقوقی ایسنا، آیت‌الله مصطفی محقق داماد در دومین روز از اجلاس حقوق زنان در فرآیند عدالت قضایی درباره قضاوت زنان از دید فقه شیعه گفت: باید ریشه‌یابی کرد که موضوع شرط ذکوریت از کجا وارد فقه شده است چون قانون پیرو فقه است.
وی ادامه داد: شیخ طوسی در کتاب " النهایه" شرط ذکوریت را مطرح نکرده و برای اولین بار این شرط را در دو کتاب آخرش مطرح کرده است و می‌گوید که برای زن تصدی سمت قضا به هیچ وجه مجاز نیست و پس از او عده زیادی از وی پیروی کردند.
این استاد دانشگاه در ادامه گفت: واقعیت این است که مطالعه‌ی تاریخ فقه و ادله و دلایل این احتمال را که فقهای پس از شیخ طوسی کلا متاثر از شیخ باشند جدی می‌کند چون شیخ طوسی شخصیتی است که از نظر فقهای شیعه رییس اپوزسیون شیعه است.
وی ادامه داد: شیعه در تاریخ یک اپوزسیون است و رییس آن شیخ طوسی است. شیخ طوسی کسی است که به فقه شیعه ساختار داده است.
وی با بیان اینکه شیخ طوسی دلیل نگارش کتاب "المبسوط" را این دانسته که پیروان مکاتب سنت، فقهای شیعه را تحقیر می‌کردند، گفت: شیخ طوسی راست می‌گوید متون قبل از او متون روایی و متن‌گرا هستند و تمام متد فقهی برگرفته از متن روایات بدون توسعه دادن اندیشه فقهی است.
محقق داماد در ادامه نکاتی را درباره اندیشه‌های شیخ طوسی خاطرنشان کرد و گفت: توسعه‌ای که شیخ طوسی داد هرچند منظورش پاسخ به فروع مطروحه‌ای است که فقه شیعه متهم بوده است نمی‌تواند به آنها پاسخ دهد، شیخ طوسی می‌گوید می‌توانیم. این کاملا درست است و در اغلب موارد توسعه است اما نمی‌توان انکار کرد که در برخی مواقع به جای توسعه مقداری تضییق فراهم شده است.
وی افزود: فقهیانی مثل شیخ مفید که به صراحت می‌گوید زنی که شرایط قضاوت را داشته باشد معذوری برای او وجود ندارد دلیل‌شان این است که از پیشوایان دینی منعی نرسیده است. اما واقعیت این است که شیخ طوسی برای اینکه به حمله غیرمنصفانه اهل سنت به فقه امامیه پاسخ دهد بسیاری از جاها نمی‌گویم از آنها پیروی کرده ولی متاثر از آنهاست.
وی با بیان اینکه چهار مکتب فقهای اهل سنت به جز حنفیان شرط مرد بودن را برای قاضی ذکر کرده‌اند، گفت: فقه شافعی که الگوی شیخ طوسی بوده بر این مساله اصرار بیشتری داشته است. همچنین فقهای مالکی و حنبلیان هم این شرط را مطرح کرده‌اند اما فقهای حنفی متعقدند که زن فقط در امور مالی می‌تواند قاضی باشد.
این استاد دانشگاه ادامه داد: واقعیت در تاریخ اندیشه این است که یک مرد بزرگ از نظر علمی علی‌رغم خدمتی که به دانش می‌کند در اثر ابهتی که دارد ایستایی ایجاد می‌کند. در تاریخ فقه در قرن پنجم که شیخ طوسی چنین عظمتی یافت تا یک قرن پس از او کسی حرف جدیدی نزد و دوران تقلید شروع شد که این یک نقطه منفی است.
وی ادامه داد: بعدها ابن ادریس که نتیجه شیخ طوسی است نقدهای بزرگی به جد بزرگش مطرح کرد و پس از آن فضا آزاد شد. در تاریخ، چند فقیه بزرگ هستند که با کمال صراحت گفته‌اند که چرا خانم‌ها قضاوت نکنند؟
محقق داماد با برشمردن نام این فقها افزود: در دوران صفویه یکی از چهره‌های تابناکی که فتاوی بسیار نواندیشانه‌ای داد مقدس اردبیلی است که به تصدی قضا برای خانم‌ها فتوا می‌دهد بعد از او در دوره قاجار میرزای قمی است که با تردید همه ادله را رد می‌کند.
وی در ادامه گفت: در زمان خود حاج سیداحمد خوانساری یکی از فقهای مشهور به ورع، احتیاط و تقوا هستند که این بزرگوار نیز می‌گوید چه دلیلی وجود دارد که خانم‌ها قاضی نشوند. شیخ انصاری نیز فتوا به جواز به قضاوت زنان داده است. |