اهمیت نگارش درباره حقوق فضا را دست کم نگیریم

سه کتاب از حسین نواده‌‌توپچی درباره حقوق بین‌المللی فضا، هوا و دریا منتشر شدند. به اعتقاد وی، نوعی از حاکمیت در فضا شکل گرفته که از اهمیت به‌سزایی در افزایش محدوده قدرت کشورها برخوردار است، در حالی که تاکنون توجه زیای به این حوزه نکرده‌ایم.-

حسین نواده‌‌توپچی، نویسنده و مدرس دانشگاه، در گفت‌وگو با خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، درباره اهمیت توجه به حوزه فضا گفت: نوعی از حاکمیت در فضا شکل گرفته که از اهمیت به‌سزایی در افزایش محدوده قدرت کشورها برخوردار است. کنترل جنگ‌ها، ارسال اخبار و اطلاعات و انتقال انرژی از جمله فعالیت‌هایی‌اند که با استقرار پایگاه‌های فضا امکان‌پذیرند اگر کشورها در فضا صاحب قدرت نباشند، امکانات فراوان آن‌ها در زمین، دریا و هوا دستاورد کاملی نخواهند داشت.

نواده‌توپچی ادامه داد: اگر حقوق را تعریف کننده رابطه قدرت تلقی کنیم، حقوق بین‌الملل وظیفه دارد تا قدرت‌هایی را که حاکمیت فضایی را شکل می‌دهند، معرفی و حقوق کشورها در این باره را تبیین کند.

وی با اشاره به بررسی نحوه دادرسی دادگاه لاهه به حمله آمریکا به هواپیمای ایرباس ایران و همچنین سکوهای نفتی کشورمان در کتاب «آثار راهبردی حقوق بین‌الملل هوا و دریا» گفت: مطالعه این بخش به ویژه برای دانشجویان حقوق مفید است، چرا که با نحوه دادرسی دادگاه بین‌المللی درباره وقایع کشورشان آشنا می‌شوند.

نواده‌توپچی نوشتن این کتاب‌ها نتیجه دغدغه‌های دوره جوانی‌اش دانست و گفت: نفع مادی چندانی برای نوشتن این کتاب‌ها نصیبم نمی‌شود. این آثار را می‌توان سنگ بنای جدیدی دانست که در حوزه ژئوپلیتیک نهاده شده است. این حوزه برای نوشته شدن صدها جلد کتاب ظرفیت دارد. قصد داشتم با نوشتن این اثر، ادبیات این حوزه را وارد زبان فارسی کنم.

وی با بیان این که «ما به دریا چندان توجهی نداریم» گفت: دریا بیش از خشکی قابلیت تحرک و پویایی به ویژه در حوزه اقتصاد دارد. ما بیشتر به امکانات خشکی فکر می‌کنیم و همین امر، ضعفی در اندیشه استراتژیستی کشورمان به حساب می‌آید. سرمایه‌گذاران کشورمان تنها به شهر تهران محدود شده‌اند و تمام وقتشان را برای برج‌سازی صرف می‌کنند، در حالی که از ثروتی که می‌توان در دریای عمان و خلیج فارس به دست آورد، غافلند.

مدرس دانشگاه تربیت مدرس، حوزه حمل و نقل هوایی را بیش از حوزه دریایی مهم دانست و گفت: حداکثر عمق اقیانوس‌ها یازده کیلومتر است، در حالی که ارتفاع محدوده هوایی، به صد و ده کیلومتر می‌رسد.

وی بار دیگر به مواهب استفاده از امکانات فضا برای کشورهای مختلف اشاره کرد و گفت: حضور در فضا در روزگار کنونی سرنوشت‌ساز است. از اینترنت گرفته تا سیستم‌های پیشرفته مخابرات، انتقال انرژی، پیش‌بینی آب و هوا و همچنین امداد و مکان‌یابی از طریق ماهواره‌هایی که به فضا پرتاب شده‌اند، میسر است. اگر کشوری مشتاق پیشرفت است، ناگزیر از سرمایه‌گذاری در حوزه فضاست. به همین دلیل تبیین حقوق این حوزه برای ما ضروری به نظر می‌رسد.

نواده‌توپچی حقوق در ایران را انتزاعی و غیرعینی دانست و گفت: این در حالی است که دانشجویان کشورهای دارای حقوق پیشرفته، از منشا حقوق نیز آگاه می‌شوند. سه حوزه هوا، فضا و دریا به لحاظ ژئوپلتیکی حقوق‌سازند، یعنی منشا حقوق قرار می‌گیرند. بسیاری از مصداق‌های حقوقی که دانشجویان ما فرامی‌گیرند، مربوط به غربند، در حالی که از مصداق‌های حقوقی کشورشان نظیر آن چه در تنگه هرمز رخ داد، بی‌اطلاعند. در سایر حوزه‌ها مانند حقوق جنگ نیز ما ضعیف عمل کرده‌ایم. هشت سال جنگ بر ما تحمیل شد، در حالی که مصداق‌های حقوقی آن را هنوز بررسی نکرده‌ایم.

وی افزود: اگر دانشگاه‌ها و حوزه تفکر ما در قانونگذاری فعال نباشند، از مسوولان نیز نمی‌توان انتظار زیادی در این حوزه داشت. تحلیل سیاسی وقایع، نهایت کاری است که مسوولان یک کشور انجام می‌دهند. حقوق‌دانان باید با نوشتن کتاب و تشکیل گردهمایی‌ها، مسایل حقوقی در حوزه‌هایی مانند فضا را واکاوی کنند. تا وقتی این مساله شناسانده نشود، بدیهی است که به تاثیرگذاری آن نیز توجهی نمی‌شود.

کتاب‌های «مقدمه‌ای بر حقوق بین‌الملل هوایی»، «حقوق بین‌الملل فضا» و «آثار راهبردی حقوق بین‌الملل هوا و دریا» عنوان کتاب‌هایی‌اند که به تازگی به قلم حسین نواده‌توپچی از سوی انتشارات خرسندی منتشر شده‌اند.
نقل از خبرگزاری کتاب ایران