مکتوبی مفید برای پیشگیری از جرایم و آسیب‌های اجتماعی

پژوهش «نقش رسانه بر ترس شهروندان از ارتکاب جرم» که به ارتباط جرم و رسانه می‌پردازد، نیمه نخست سال آینده(1391) در قالب کتابی از سوی پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات منتشر خواهد شد. این کتاب، مکتوبی مفید برای پیشگیری از جرایم و آسیب‌های اجتماعی خواهد بود.

علی حاجی‌محمدی، مدیر گروه مطالعات ارتباطی و رسانه‌های جدید پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات و مدیر اجرایی این طرح، در گفت‌وگو با خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، درباره موضوع این پژوهش گفت: این پژوهش ارتباط مهم جرم و رسانه در جامعه معاصر ایران، به ویژه در مناطق جرم‌خیز تهران را مورد مطالعه قرار می‌دهد.

وی جرم را دارای معانی و ابعاد متعددی دانست که برخی افراد در جامعه مرتکب آن می‌شوند و افزود: رسانه‌ها در عین تنوع، دارای ابعاد و جنبه‌های مختلفی‌اند و با توجه به گستردگی و نفوذشان در جامعه، ابزاری برای تثبیت و اثرگذاری سیاست‌های اجتماعی و در پی تأثیر‌گذاری بر مجرمان، جرم و افکار عمومی‌اند.

دانشجوی دکترای علوم ارتباطات دانشگاه تهران هدف از انجام این پژوهش را افزایش ترس از ارتکاب جرم به عنوان یک پدیده در جوامع مدرن و به ویژه در کلان‌شهرها عنوان کرد و گفت: بیشتر مردم جرم را به عنوان یک موضوع اجتماعی مهم در نظر می‌گیرند و احساس نا‌امنی را در خیابان‌ها، به ویژه در نواحی درون شهری گزارش می‌کنند.

وی افزود: ترس افراد از ارتکاب جرم به مراتب بیشتر از قربانی شدن افراد است و این امر سبب شده که ترس از جرم به عنوان یک مساله و مشکل در جامعه درآید.

حاجی‌محمدی سهم رسانه‌ها را در این فرایند، مهم‌تر از سایر عوامل دانست و گفت: در عصر ارتباطات و اطلاعات، رسانه‌ها به عنوان منبع اصلی در بسیاری از موارد نقش مهمی دارند. رسانه‌ها به عنوان یکی از عوامل اجتماعی شدن افراد در جامعه، مکانیسم‌هایی را فراهم می‌کنند که از آن طریق، تجربیات زیستی خودمان را در جامعه قرار می‌دهیم و درک و فهم اجتماعی در بسیاری از جوانب از طریق رسانه‌ها اتفاق می‌افتد. این موضوع درباره پدیده‌های نسبتاً ناشناخته مثل جرم و بزه‌کاری و رفتارهای جنایی بیشتر صدق می‌کند.

وی با بیان این‌که افراد در جامعه به طور مستقیم تحت تأثیر جرائم مختلف در زندگی‌شان قرار نمی‌گیرند و گاهی حتی ارتباط کمی با نظام‌های قضایی و پلیسی دارند، فهم و دریافت مردم از جرم و جنایت و ترس از جرایم را تحت تأثیر بازنمایی‌های رسانه‌ای و جرم رسانه‌ای دانست و گفت: مواجهه شهروندان با موضوعات رفتار بزهکارانه، جرم و قربانی شدن و شکل‌گیری چارچوب فرهنگی برای فهم این نگرانی‌ها، از تجربه مستقیم ناشی نمی‌شود، بلکه از تصاویر با ‌واسطه و رسانه‌ای نشات می‌گیرند.

دانشجوی دکترای علوم ارتباطات دانشگاه تهران افزود: ممکن است افراد معدودی در هر هفته تجربه حضور در دادگاه یا مراکز پلیسی داشته باشند اما میلیون‌ها نفر در هر هفته با برنامه‌های مختلف جنایی یا با موضوع جرم در رسانه‌های مختلف مواجه می‌شوند.

حاجی‌محمدی هدف اصلی این پژوهش را بررسی نقش رسانه‌ها بر ترس از ارتکاب خشونت و جرم در بین افراد جامعه عنوان کرد و گفت: این طرح می‌کوشد تأثیرات رسانه‌ها بر دریافت‌های افراد جامعه را درباره جرم به ویژه ترس از ارتکاب آن‌ها را مطالعه کند و از این راه گرایش‌های مصرف رسانه‌ای شهروندان، نقش رسانه‌ها بر ترس از ارتکاب جرم، سطح ترس از جرم و تأثیر غیرمستقیم برخی عوامل بر ترس از ارتکاب جرم را در میان شهروندان مشخص کند.

وی درباره ویژگی‌های مهم این پژوهش با بیان این‌که «تحقیقات انجام شده پیشین مسائل مهمی را مطرح کردند اما نتوانستند چشم‌انداز مناسبی را از "ترس از جرم" و ارتباط آن با رسانه‌ها در جامعه ایران نشان دهند» گفت: این تحقیق با نگاه چند رشته‌ای به یک موضوع میان رشته‌ای با روش تلفیقی و با دربرگرفتن همه رسانه‌های تاثیرگذار در ایران می‌پردازد. همچنین مرور آخرین تحقیقات انجام شده داخلی و خارجی در این زمینه، از ویژگی‌های مهم این طرح پژوهشی است که می‌تواند ادبیاتی تاثیرگذار در این زمینه تحقیقی باشد.

مدیر گروه و ارزیاب طرح پژوهشی «نقش رسانه بر ترس شهروندان از ارتکاب جرم»، درباره کاربرد این طرح پژوهشی گفت: این تحقیق با فراهم کردن رویکرد خاص و علمی، می‌تواند به نهادهای رسانه‌ای در انتخاب و اتخاذ سیاست‌هایشان بر اساس تأثیرات منفی احتمالی کمک شایانی کند. همچنین به دلیل تحقیقات اندکی که تاکنون در این حوزه انجام شده و اهمیت ارتباط بین رسانه‌ها و شیوع و گسترش جرم در عصر اطلاعات و ارتباطات، این تحقیق می‌تواند نقش رسانه‌ها را در پیشگیری از جرم و آسیب‌های اجتماعی مشخص کند.

دانشجوی دکترای علوم ارتباطات دانشگاه تهران با بیان این‌که این طرح با ارایه چشم‌انداز و رویکرد علمی و میان رشته‌ای، ارتباطی را بین دستگاه قضایی و نهاد رسانه‌ای ایجاد می‌کند، گفت: این مطالعه، رسانه را با مساله‌ای به نام جرم ارتباط می‌دهد و می‌تواند به عنوان پایه و اساس تحقیقات آینده در این زمینه مطرح شود. بنابراین، پژوهش «نقش رسانه بر ترس شهروندان از ارتکاب جرم» برای سازمان‌های رسانه‌ای، نیروی انتظامی و قوه قضاییه به‌ویژه مرکز پیشگیری از جرایم و آسیب‌های اجتماعی مفید خواهد بود.

وی با بیان این که گروه مطالعاتی این طرح را پنج نفر از رشته‌های مختلف جامعه‌شناسی، حقوق جزا و جرم‌شناسی و علوم ارتباطات و مطالعات فرهنگی تشکیل داده‌اند، گفت: این طرح، مطالعه‌ای چند رشته‌ای است و هر یک از افراد این گروه با تجربه چند رشته‌ای در این حوزه‌ها فعالیت می‌کنند و پیش‌تر در این زمینه مطالعات اولیه داشته‌اند.
حاجی‌محمدی درباره مشکلات پژوهش در کشورمان گفت: جامعه امروز که مبتنی بر اقتصاد اطلاعات و دانش محور است، به توجه جدی به علم و تحقیق نیاز دارد. به نظر من، پژوهش در ایران متناسب با فضا و محیط جدید نیست.

دانشجوی دکترای علوم ارتباطات دانشگاه تهران افزود: اختصاص ندادن اعتبارات کافی به طرح‌های پژوهشی، تشخیص ندادن دقیق مشکلات بخش‌های مدیریتی بین مدیران و اعتقاد نداشتن به تحقیق، نگاه ویترینی به پژوهش در برخی نهاد‌ها و موسسه‌های دولتی، ارتباط ضعیف بین دستگاه‌های دولتی و خصوصی، توجه نکردن به پژوهش‌های پیمایشی و مشکلات اساسی آیین‌نامه‌های داخلی پژوهش در بسیاری از حوزه‌ها، از مشکلات اصلی پژوهش در کشورمانند.

پژوهش «نقش رسانه بر ترس شهروندان از ارتکاب جرم» از دی ماه 1390 زیر نظر پژوهشگاه فرهنگ هنر و ارتباطات آغاز شده است و اکنون در مرحله روش‌شناسی و گرد‌آوری داده قرار دارد. مدیر گروه و ارزیاب این طرح پژوهشی و پیش‌بینی کرد که این طرح تا تیرماه سال 1391 به اتمام برسد.

به نقل از خبرگزاری کتاب ایران